«Ла ватра жокулуй стрэбун»

Анул ачеста унул динтре чей май марь кореографь дин луме Владимир Курбет, артист ал попорулуй дин РССМ, артист ал попорулуй дин УРСС (1981), лауреат ал Премиулуй де Стат,  кондукэтор артистик ши прим-маестру де балет ал Ансамблулуй Академик де Стат де Дансурь Популаре «Жок», ар фи ымплинит 95 де ань.

Примий пашь

Ориӂинар дин сатул Суслень, районул Орхей, Владимир Курбет а кондус колективул де данс ал колхозулуй «40 де ань ай луй Октомбрие» дин сатул Карагаш, районул Слобозия (РССМ, уездул Тираспол), каре ын 1957 а партичипат ши а кыштигат ла Фестивалул Мондиал ал Тинеретулуй ши Студенцилор де ла Москова. Деспре тинерий дансаторь дин Карагаш пе атунч а скрис зиарул «Московская Правда». Май тырзиу ынсушь кореографул В. Курбет а скрис деспре ачя периоадэ ын кэрциле сале, публикате ын аний 1979, 2005, 2007.

История колективулуй а ынчепут ын 1951. Ла клубул дин сатул Карагаш, ла инициатива тинерилор, а фост креат ун груп де дансурь пентру аматорь. Ын компоненца луй интрау 8 тинерь, каре тоатэ зиуа лукрау пе кымпуриле колхозулуй натал, яр сяра студияу арта дансулуй популар молдовенеск. Ын 1953 активитатя луй а фост практик опритэ, пентру кэ рэмэсесе фэрэ кондукэтор. Ын септембрие 1954, ла ындемнул министрулуй културий де атунч Артьом Лазарев, Владимир Курбет а сосит ын сатул Карагаш ши «а луат ын мынь» колективул. Де фапт а ревигорат активитатя ну нумай а групулуй де данс ши а корулуй, чи ши а ынфиинцат о фанфарэ. Де-а лунгул тимпулуй, компоненца колективулуй а крескут пынэ ла 12 перекь. Нуклеул ыл формау мембрий бригэзилор: Петру Герасимов, Василе Кожухарь, Валентин Цурка, Еудокия Кукул, Мария Мамулат, Михай Шешницан, Нина Цурка, Мария Цурка, Ион Матусарь, Неля Данилюк, Вера Шешницан, Мария Андронатий.

Музеул де историе а сатулуй Карагаш адунэ ку атенцие материале деспре колективул де данс аматор ал колхозулуй «40 де ань ай луй Октомбрие», каре й-а адус файмэ мондиалэ сатулуй натал ын аний 50 ай секолулуй трекут. Деспре реализэриле колективулуй дин Карагаш ын брошура «Експериенца колективулуй артистик де аматорь ал колхозулуй «40 де ань ай луй Октомбрие» дин сатул Карагаш», едитатэ де Министерул Културий ал РССМ ын 1959, се скрие: «Колективул де дансурь ал колхозулуй, суб кондучеря луй В. Курбет, а кыштигат титлул де лауреат де градул I ла Фестивалул Републикан, титлул де лауреат де градул I ши медалия де аур ла Фестивалул Унионал, титлул де лауреат ши медалия де арӂинт ал Фестивалулуй Мондиал».

Каля спре Москова

Дансаторий дин Карагаш ау еволуат ку кончерте ын тоате колхозуриле дин район. Колективул а фост аплаудат ын май мулте чентре районале дин Молдова ши Украина. А кэлэторит ши песте хотареле републичий. Ын кадрул конкурсулуй-фестивал републикан дин 1957, колективул а партичипат ла спектаколул театрализат «Нунта молдовеняскэ» ын паркул де пе малул Лакулуй Комсомолист дин орашул Кишинэу. Колективул примисе титлул де лауреат де градул I ши прин дечизия комитетулуй организаторик, ел девенисе парте а делегацией молдовенешть ла конкурсул унионал. Оноаря ле-а фост акордатэ луй Петру Герасимов, Анатолие Чебан, Василе Кожухарь, Илие Андронатий, Вера Петриман, Иван Матусарь, Мария Цурка, Андрей Бытка (баянист), Никита Петриченко, Захар Каска, Владимир Курбет (кондукэтор), Тимофей Иовва, Валентин Цурка, Михай Шешницан, Мария Болдурян, Мария Лукавшчук, Еудокия Кукул, Мария Пономаренко, Еуфросиния Петриман, Александра Шешницан, Ефимие Курлат, Симион Кузьменко, Еуӂениу Бокован, Петру Лавриков. Ла конкурсуриле унионал ши мондиал ей ау еволуат ку «Сырба-н чокане», «Жокул ферарилор» ши «Бэтута».

Ла Москова ансамблул а еволуат ла ынтылнирь ку московиций, шь-а демонстрат абилитэциле ла Експозиция Реализэрилор Економией Национале, ын паркуриле «Останкино» ши «Горкий», ын Театрул Маре дин УРСС, ын сала де кончерте «Чайковский», Театрул Драматик «Станиславский ши Немирович-Данченко», ын Пяца Маяковский, ын Театрул «Комсомолул Ленинист».

Ла ынтоарчеря дин ачест турнеу, прин Декретул Советулуй Супрем ал РССМ, пентру популаризаря дансулуй популар молдовенеск, кондукэторулуй ансамблулуй Владимир Курбет и с-а акордат ыналтул титлу де «Ом ку мерите ын артэ ал РССМ» ши а фост адмис ла студий ла шкоала де музикэ. Мембрий де фрунте ай колективулуй, куплул Мария ши Валентин Цурка, Василе Кожухарь, ау фост инвитаць ын калитате де артишть ын компоненца ансамблул де данс популар ал РССМ.

Аминтирь фрумоасе

Ын 2022 ам авут норокул сэ мэ ынтылнеск ку мембрул ансамблулуй де данс дин сатул Карагаш Александру Самсонович Палий ши сэ-й ынреӂистрез аминтириле. «Ам афлат кэ с-а дескис ун черк ын клубул ностру дин Карагаш, ам фэкут куноштинцэ ку кондукэторул ши не-а инвитат ла о репетицие, — ышь аминтя думнялуй. — Дупэ че лукрам ын кымп, дупэ чинч сяра, бэеций алергау феричиць ла репетиций. Музиканций (бэець дин сателе дин апропиере) ку кондукэторул се окупау ын сэлиле пентру репетиций, яр ной ымпреунэ ку Владимир Кузмич Курбет монтам дансурь ши екзерсам елементеле де данс. Ын паузе сторчям трикоуриле, ерау атыт де уде де транспирацие. Ын 1957 ам мерс ла Кишинэу ла ун конкурс де селекцие пентру партичипаре ла едиция а VI-я а Фестивалулуй Мондиал ал Тинеретулуй ши Студенцилор де ла Москова. Ам реушит ши ам кыштигат билетул. Ла фестивал не-ам презентат фоарте бине, ам кыштигат титлул де лауреат. Ын 1960 ам мерс дин ноу ла Кишинэу, унде ам фост селектаць пентру партичипаре ла Декада Културий Молдовенешть де ла Москова. А авут лок ын май 1960. Аколо ам еволуат ку «Дансул ферарилор». Тоць спектаторий с-ау скулат ын пичоаре ши не привяу, сусцинынду-не ку стригэте де «Браво!» ши аплаузе. Ам ревенит фоарте мулцумиць ши инспираць».

Александру Самсонович зичя кэ ла ачел момент (6 априлие 2022) май рэмасерэ ын вяцэ доар доуэ персоане дин мембрий ансамблулуй де атунч — ел ши Мария Кожухарь. «Дакэ о ынтылнеск пе ла нунць, оамений не роагэ сэ не демонстрэм абилитэциле ши дансэм ку Мария ын переке, ка ын тинереце, тоатэ лумя есте ынкынтатэ», — ышь аминтя ел. Ын 2024 Александру Самсонович а дечедат, ау рэмас аминтириле сале, каре акум сынт пэстрате ын музеул ностру.

«Жок» а фост сэ фие

Владимир Курбет а монтат дансурь популаре молдовенешть, ын каре а пэстрат спечификул национал ал мишкэрилор ши маниера ориӂиналэ а интерпретэрий. Ын 1957 а фост нумит професор-антренор, яр ын 1958 — кондукэтор артистик ши прим-маестру де балет ал Ансамблулуй Академик де Стат де Дансурь Популаре. Луй Владимир Курбет ый плэчя фоарте обичеюл молдовенеск, кынд се адунау оамень дин диферите сате ла жок. Луй ый апарциня идея де а нуми «Жок» примул ансамблу де данс популар молдовенеск. Ын 1969 а фондат ун студиоу кореографик пе лынгэ ансамблул «Жок». Ын 1976 а ревигорат шкоала де артэ кореографикэ пе лынгэ Шкоала де Музикэ «Штефан Няга», ын каре а предат дансурь популаре тимп де апроксиматив 5 ань. А инсистат асупра дескидерий катедрей де кореографие националэ ла Институтул де Арте, ын каре а предат дансурь популаре тимп де патру ань.

Талентатул кореограф а ынвэцат де ла оамень, кэлэторинд прин тоатэ република. Ын фиекаре сат а ынчеркат сэ преее тоате челе май фрумоасе моменте, стрэлучитоаре, аутентиче. Ымпреунэ ку ансамблул, маеструл а монтат чирка 50 де дансурь популаре, адевэрате спектаколе ку музикэ, дансурь ши костуме популаре, ку ун нивел ридикат де интерпретаре, реализынд ун спектакол артистик фэрэ пречедент ын луме, 10 мий де спектаколе ын песте 70 де цэрь але лумий.

Ын 2013, Владимир Курбет а примит чел май ыналт премиу ал Организацией Мондиале де Проприетате Интелектуалэ — Медалия де Аур пентру Креативитате. Ка ун кореограф ку експеринцэ а контрибуит ла реализаря спектаколулуй «Пэсэриле тинереций ноастре» дупэ драма скрииторулуй Ион Друцэ (ла Театрул Мик дин Москова), филмелор «Мэрия са Хора» ши «Поениле Роший» («Молдова-филм»), прекум ши ла ренумитул филм «Нунта ла Малиновка» («Ленфилм»).

Презентул ши вииторул вине дин трекут

Грэунтеле де респект ши драгосте пентру дансул популар, сэдит ын ындепэртаций ань 50 ай секолулуй трекут де Владимир Курбет ын инимиле фертиле але кэрэгэшенилор, сынт трансмисе дин ӂенерацие ын ӂенерацие. Ши акум ын сат дансязэ тоць, де ла тинерь ла бэтрынь. Мичий локуиторь талентаць ку доринцэ арзэтоаре дансязэ ын компоненца групулуй екземплар де данс «Силуэт» де ла Каса де Културэ, дезволтынд ши атрибуинду-й дансулуй популар кулорь модерне. Ши есте кондус де о ориӂинарэ дин сат, Полина Веверица, ши еа фостэ дансатоаре а ансамблулуй «Силуэт», мембрэ а Ансамблулуй де Стат де Данс ши Музикэ Популарэ «Виорика». Сынт ниште копий куриошь, талентаць, каре юбеск дансул ши пэмынтул натал, каре вор континуа сэ реынвие ши сэ дезволте традицииле дансурилор популаре молдовенешть, русешть, булгаре, украинене але попорулуй нистрян. Поате курынд вом аузи деспре ей, десченденций ачелор тинерь ай анилор 50, нумеле кэрора дежа сынт ынскрисе ын история вьеций културале а сатулуй, а плаюлуй натал ши ын мемория ноастрэ.

Ши нимик — нич мода, нич тречеря тимпулуй — ну пот штерӂе де пе фаца пэмынтулуй дансул попорулуй, каре поартэ ын сине история креаторулуй сэу.

Елена Рычкова, шефа музеулуй де историе а сатулуй Карагаш