Ун род ал мунчий ноастре

Ын инчинта Институцией де Стат «Приднестровская газета» а авут лок презентаря брошурий ын лимба молдовеняскэ «Ворбяу деспре паче, дар се гындяу ла рэзбой», ун род ал мунчий колективулуй зиарулуй «Адевэрул Нистрян». Едиция есте дедикатэ евениментелор траӂиче каре ау авут лок ын 1992, дат фиинд фаптул кэ ын анул курент се ымплинеск 30 де ань де ла ынчепутул агресиуний Републичий Молдова ымпотрива Нистренией ши 30 де ань де ла интродучеря Форцелор Русе де Менцинере а Пэчий ын Нистрения.

А фост ун лукру ноу пентру колективул зиарулуй, кэч ын трекут ну ам авут асеменя експериенцэ, доар ын кадрул унор проекте комуне. Ам транспус ын едицие кронолоӂия евениментелор дин траӂикул ан 1992, зи ку зи, орэ ку орэ, ынчепынд де ла 1 мартие пынэ ла 29 юлие (сосиря пе плаюл ностру а пачификаторилор рушь). Ам ынчеркат сэ рэспундем ла унеле ынтребэрь, рэспунсуриле ла каре ар требуи сэ ле штим тоць, дар унеорь ле куноаштем доар ын линий ӂенерале. Десеорь ерам ынтребаць де уний тинерь: де че ынчепець ку 1 мартие, доар рэзбоюл а ынчепут пе 19 юние? Мэ рог, мулць дежа фак парте дин ачя ӂенерацие, каре штие деспре ачел рэзбой дин кэрць, артиколе сау повестириле руделор. Май сынт ши мулць динтре ачей, каре с-ау мутат ку траюл ын цара ноастрэ, штиинд деспре евениментеле де атунч доар дин челе че се скрияу сау се спуняу ын цара лор, десеорь лукрурь скимоносите.

Деч, ам ынчепут де ла интродучере, ын каре практик кларификэм премизеле апарицией конфликтулуй. Апой ам апелат ла стилул кронолоӂик, не-ам оприт апарте, адикэ май деталият, ла трей зиле май импортанте дин ачя периоадэ — 1 мартие (кынд а фост атакат орашул Дубэсарь), 19 юние (ынчепутул акциунилор милитаре ла Бендер) ши 29 юлие (интродучеря Форцелор Русе де Менцинере а Пэчий). Денумиря а апэрут ын прочесул алкэтуирий брошурий. Ши ануме атунч кынд ам ажунс ла зиуа де 16 юние а анулуй 1992, зи ын каре парламентул Републичий Молдова а адоптат хотэрыря привинд принчипииле де базэ де реглементаре пашникэ а конфликтулуй армат, де инстаураре а пэчий ши армонией ын райоанеле де ест але Републичий Молдова. Атунч тоць нистрений ау рэсуфлат ушор — ва фи паче! Ынсэ, пе 19 юние, формациуниле милитаре але Молдовей ау атакат Бендерул. Базынду-се пе диферите мэртурий але партичипанцилор ла евенименте, историчий ау ажунс ла урмэтоаре конклузие — Кишинэул се прегэтисе дин тимп пентру акциуниле милитаре де акапараре а Бендерулуй, яр негочиериле де паче ау фост доар о маневрэ де а дистраӂе атенция. Деч, ворбяу деспре паче, дар се гындяу ла рэзбой.

Форматул брошурий е уна традиционалэ пентру Институция де Стат «Приднестровская газета» (64х90). Едиция аре 42 де паӂинь ын кулорь ши ун тираж де 100 де екземпларе.

Ши ынкэ уна — фэрэ фотографий орьче карте е ка ши фэрэ фацэ. Лукру пе каре ну-л путем спуне деспре брошура ноастрэ. Еа есте комплетатэ ку ун нумэр маре де фотографий, унеле дестул де раре, поате кяр униче, дин тимпул евениментелор дескрисе. Ун нумэр мик а фост луат дин сурсе дескисе, мажоритатя ау фост оферите де фотокореспондентул Валериу Кругликов, каре ын аний статорничирий Нистренией, дин 1989 пынэ ын 1992, а фост ын епичентрул евениментелор политиче ши милитаре. А скрис история ку «пеница» фотографией. Думнялуй е сигур, ши ной сынтем де акорд, кэ апаратул де фотографият есте ши ел о армэ, яр о фотографие дин тимпул акциунилор милитаре поате продуче о «експлозие» ши песте ань.

Сынтем конвиншь кэ едиция ва трези интересул чититорилор, де ла мик ла маре, кэч еа оглиндеште история ноастрэ, ын текст ши фотографий, ын лимба молдовеняскэ, лимбэ пентру каре ам луптат ын 1992.

Лудмила Солтан, редактор-шеф

Фото де Виктор Громов