«Ам апэрат ын 1992 орашул, пе каре тата л-а елиберат ын 1944»

Ла 19 юние вом марка аниверсаря а 29-а а тражедией дин орашул Бендер (ынчепутул рэзбоюлуй недекларат дин вара анулуй 1992). Ла 22 юние се ымплинеск 80 де ань де ла ынчепутул Марелуй Рэзбой пентру Апэраря Патрией.

Фамилия Комарницкий унеште, прин аминтирь, амбеле дате. Татэл Андрей Василевич а апэрат Патрия ын аний МРпАП. Фечорул Александру Андреевич а апэрат Бендерул ын анул 1992.

Рэзбоюл луй Андрей Комарницкий

Ын картя луй Владимир Перстньов, шефул музеулуй Глорией Милитаре дин Бендер, «Ын чентрул евениментелор историей мондиале», дедикатэ аниверсэрий а 75-я а операциуний милитаре Яшь-Кишинэу, се концин информаций деспре 20 де партичипанць ла еа, каре ын периоада постбеликэ ау локуит ын Бендер. Принтре ей е ши Андрей Василевич Комарницкий.

 Ын периоада 12-20 аугуст а анулуй 1944, Андрей Комарницкий ера командант ал дивизией 416 де пушкашь дин Таганрог дин компоненца Арматей а 5-я. Пе Капул де под Варница, ын пряжма орашулуй Бендер, дивизия дучя лупте ын апропиеря Четэций Бендер. Дупэ 20 аугуст, ын тоюл операциуний милитаре Яшь-Кишинэу, дивизия а фост дислокатэ пе Капул де под Кицкань, ку фокул де артилерие сусцинынд ынаинтаря арматей ноастре.

Ын тимпул Марелуй Рэзбой пентру Апэраря Патрией, Андрей Василевич а партичипат ла луптеле: дин Суд-Вест, Кауказ, пе Фронтуриле 3 ши 4 Украинене, Фронтул 1 Беларус, астфел а паркурс о кале ероикэ дин Кауказ пынэ-н Берлин. А партичипат ла елибераря локалитэцилор Таганрог, Мелитопол, Николаев, Одеса, Тираспол, Бендер, Кишинэу, Варшовия, Берлин. Есте децинэторул диверселор гратификаций: доуэ Ордине «Стяуа Рошие», Ординул «Мареле Рэзбой пентру Апэраря Патрией» де градул 2, медалииле «Пентру мерите ын луптэ», «Пентру елибераря Варшовией», «Пентру каптураря Берлинулуй», «Пентру апэраря Кауказулуй», «Пентру викторие асупра Ӂерманией».

Дупэ рэзбой, Андрей Василевич Комарницкий а локуит ын орашул Бендер.

Рэзбоюл луй Александру Комарницкий

«Ын дупэ амяза зилей де 19 юние 1992, мэ афлам ла приетенул меу, деодатэ аузисем ымпушкэтурь, ешисем ла балкон ши вэзусем, кум дин тренул сосит ешяу фемей, копий — тоць се мишкау тырыш пе суб трен, ын жур збурау глоанце. Апой ам аузит згомот де техникэ милитарэ, каре интра ка уна дежа викториоасэ ын ораш, — ышь аминтеште Александру. — Ну путям рэмыне индиферент ла чея че се петречя ын орашул копилэрией меле. Ам дечис сэ-мь апэр Патрия. Ымпреунэ ку приетенул меу Миша Верушкин ам фост инклушь ын компания №2 а баталионулуй №2 ал Арматей Популаре де Волунтарь. Ын Тираспол ам примит аутомате. Сарчина ера де а апэра каля фератэ, сегментул де ла депоул де тренурь пынэ ла фабрика «Тигина». Ерау зиле греле, май алес пе тимп де ноапте. Ынтр-о зи, кынд не афлам ын депоул де локомотиве, яр пе страда академичианулуй Фьодоров ерау опоновиштий, спре сярэ апэрусе ши цинташий. Ын едифичиул администрацией депоулуй тоате ӂямуриле, ушиле ерау диструсе, не мишкам тырыш. Ера гроазник, кэч глоанцеле шуерау мереу де асупра капулуй, ынсэ ерам сигурь — виктория ва фи де партя ноастрэ. Атунч сарчина апэрэторилор, а мя персоналэ, ера де а апэра орашул, пе каре л-а елиберат татэл меу ын анул 1944. Еу ну путям прочеда алтфел, ера нечесар сэ-л пэстрез пентру ӂенерацииле виитоаре. Ми с-а ынтипэрит ын меморие о ноапте ынфрикошэтоаре. Стынд ын апэраря депоулуй, ам аузит кэ спре ной веня ун танк, деоарече ел маневра, де паркэ ну куноштя локалитатя, не-ам гындит кэ путя фи ал опоновиштилор. Ера страшник, кэч дакэ веня спре ной, н-авям ку че не апэра, авям доар аутомате ши гренаде… Ынтр-ун момент кяр мь-ам луат рэмас бун де ла вяцэ, кэч ынцелеӂям — ну путем пэрэси позицииле… Атунч тотул с-а сфыршит пашник. Сынт мындру де фаптул, кэ орашул н-а фост окупат, ной л-ам апэрат. Астфел де евенименте ну требуе сэ се репете ничодатэ».

Патриотисм инспират

Драгостя де царэ, де орашул натал ый сынт алтоите ынкэ дин фраӂедэ копилэрие луй Александру Андреевич, кэч татэл л-а едукат ын спирит патриотик. Ну пря юбя сэ повестяскэ деспре лупте, партичипант ал кэрора а фост. Тотушь, дупэ че тынэрул а фэкут сервичиул милитар, Андрей Василевич шь-а ымпэртэшит унеле аминтирь. «Одатэ ам мерс ымпреунэ ла мэнэстиря Кицкань, не-ам уркат пе клопотницэ, де аколо орашул се ведя ка ын палмэ. Атунч тата мь-а повестит унеле моменте, каре ле-ам меморизат», — ышь аминтеште Александру Андреевич.

Ятэ кытева: «Ын зилеле операциуний де офенсивэ Яшь-Кишинэу, ам примит ординул де а опри ретраӂеря фасчиштилор, каре ау стрынс авуция четэценилор, ау адунат-о ын кэруце пентру а о скоате дин ораш. Сарчина ноастрэ ера де а нимичи тотул, пентру ка фасчиштий сэ ну поатэ деваста бунуриле оаменилор. Ын ораш, дин кауза фумулуй денс, ведям рэу, ынсэ ориентаре не-а фост купола бисеричий. Деташаментул ностру се афла ын локул, унде акум се ыналцэ монументул де пе Капул де под Кицкань. Ку траӂерь пречисе ам рэстурнат планул фасчиштилор, ей н-ау избутит сэ скоатэ дин ораш нимик. Апой ам примит ординул де а не прегэти пентру елибераря орашулуй».

Ла рэзбой Андрей Василевич Комарницкий а плекат де ла Березовка, сатул де баштинэ, реӂиуня Кировоград (Украина). Ын 1941, зиуа де 21 юние, Андрей Комарницкий, фиинд абсолвентул школий, а примит атестатул де матуритате, апой, урмынд традиция, ымпреунэ ку колеӂий, ау мерс пентру а ынтылни зориле пе рыул Бугул де Суд, каре ын пряжма локалитэций лор фэчя ун кот питореск. Ынсэ моментул романтик с-а ынтрерупт ын зорь, кынд тынэрул а сосит акасэ. Примисе ынштиинцаре де а соси ла локул де дестинацие ку хырлецул ши продусе алиментаре пентру 5 зиле, татэл сэу ера плекат дежа. Ынчепусе Мареле Рэзбой пентру Апэраря Патрией.

Ымпреунэ ку татэл сэу ши алць сэтень сэпау траншее, формау бараже, прегэтяу линия де апэраре. Апой тынэрул Андрей Комарницкий а фост тримис ла Шкоала де артилерие дин орашул Ленинград. Деоарече ын арматэ ну ажунӂяу кадре, курсуриле ау фост акчелерате, абсолвинду-ле, тынэрул а фост тримис директ пе кымпул де луптэ. Александру Андреевич ле-а повестит копиилор ши непоцилор аминтириле татэлуй. «Ын примеле зиле але луний май, анул 1945, кынд луптам дежа ын Берлин, ам примит ординул де а не одихни, — повестя тата. — Не афлам ынтр-о клэдире ку таванул ыналт, аркуит. Тоць с-ау кулкат пе подя, карева адормисе дежа, кынд, деодатэ, радиотелеграфистул де сервичиу а стригат: «Викторие!» Атунч, де букурие, осташий, демонстрынду-шь емоцииле путерниче, ау ынчепут а мэ арунка ын аер, кэч ерам чел май тынэр, май ушурел. Ачест момент ми с-а ынтипэрит ын меморие, кэч мэ арункау атыт де сус, ынкыт ымь ера фрикэ, кэ мэ вой лови де таван кяр ын зиуа мулташтептатэ а Викторией».

«Ера умор ын ворбеле луй ши о букурие енормэ де емоций, трэите ын ачеле клипе», — а констатат Александру.

Ын 1944 ка ши ын 1992

 «Пэринций мей с-ау ынтылнит пе тимп де рэзбой, ын анул 1944, — ышь аминтеште Александру Андреевич. — Мама ера ориӂинарэ дин Тираспол. Ынтылниря лор аминтеште евенименте, каре ау авут лок ши ын анул 1992, кынд фемеиле препарау букате ши ле адучяу луптэторилор пе позицииле де апэраре. Ын 1944, кынд се прегэтя операциуня милитарэ Яшь-Кишинэу, мама, ымпреунэ ку сурориле май марь, веня ын апропиеря сатулуй Бычок, пентру а ле адуче алименте осташилор елибераторь. Аколо тата а вэзут-о пентру прима датэ. Дупэ Викторие а черут-о ын кэсэторие. Ау жукат о микэ нунтэ, апой ау плекат ын Ӂермания, унде м-ам нэскут ши еу.

Тата а примит градул де кэпитан пентру ероисмул манифестат ын кадрул операциуний милитаре Яшь-Кишинэу. Кынд а сосит ымпреунэ ку фамилия ла Бендер, а фост командант милитар ал орашулуй, апой а трекут ын резервэ. Ултериор тата а мунчит ын Дирекция де конструкций а орашулуй, ера ун маре патриот. Деоарече ын луптеле МРпАП Бендерул а фост диструс ын пропорций де 80%, тата спуня кэ есте датор сэ партичипе ла конструкция ши реконструкция орашулуй, пентру елибераря кэруя а луптат. Авя доар 58 де ань кынд а плекат дин вяцэ, а рэмас ын урма луй аминтиря ши ун вис фрумос, пе каре ми-л спуня адеся: «Фиуле, дореск мулт сэ вэд кум ва фи вяца ын цара ноастрэ». Ера ферм конвинс кэ ва фи о вяцэ бунэ, просперэ, фрумоасэ, нич ну-шь путя ынкипуи, кэ ын анул 1992 ва фи ун ноу рэзбой», — а спус думнялуй трист.

Традиция континуэ

Александру Андреевич аре 2 копий ши трей непоць. Тоць ей куноск мулте деспре бунелул лор, фииндкэ едукация патриотикэ ын фамилие есте ун лукру сфынт.

Ын зиуа де 9 май мерг ла чимитир. Пе мормынтул татэлуй ши бунелулуй фамилия аранжязэ декорацииле примите пентру витежия ши девотаментул манифестат. «Ла 9 май, анул курент, й-ам ынкрединцат мисиуня онорабилэ непотулуй мезин, Илюша, ел ынвацэ ын класа а трея а ӂимназиулуй № 1. Ши чейлалць непоць, Катя ши Владислав, куноск ши пэстрязэ традиция, о респектэ ши о урмязэ», — а релатат ку мындрие Александру Комарницкий.

Светлана Галбен

Фото де аутор