Незавертайловка: прин обьективул тимпулуй

Аниверсаря а 81-а а елиберэрий де суб жугул фасчист а фост маркатэ речент ши де локуиторий сатулуй Незавертайловка, районул Слобозия. Тимп де кытева дечений бэштинаший сэрбэторяу елибераря локалитэций сале пе 9 априлие. Ын резултатул черчетэрилор ынфэптуите де ангажаций музеулуй дин сат, с-а констатат кэ Незавертайловка а фост елибератэ тотушь пе 11 априлие 1944. Потривит ачестора, принтре нумероаселе довезь ау фост ши аӂенделе осташилор Реӂиментулуй 810 де инфантерие, постате пе сайтул «Память народа», прекум ши унеле аминтирь але консэтенилор ын етате.

Май тырзиу, тоате ачестя ау фост публикате ын капитолул «Пришла весна освобождения» («А сосит примэвара елиберэрий») ал кэрций историче «Незавертайловка в обьективе времени» («Незавертайловка ын обьективул тимпулуй»), алкэтуиторь ай кэрея сынт Сергей Чебан, депутат ал Советулуй Супрем ши Олег Настасенко, редактор ал зиарулуй «Слободзейские вести».

«Ын ноаптя де 10 спре 11 априлие 1944, черчеташий Арматей Советиче ау бэтут ла уша уней касе де ла марӂиня сатулуй Незавертайловка. Газда ле-а дестэйнуит тот че штия деспре ампласаря инамичилор, нумэрул лор ши екипаментул милитар де каре диспун. Ши дежа ла 5:30 диминяца, Реӂиментул 810 суб кондучеря колонелулуй Илья Титов (дин компоненца Дивизией 394 дин Кривой Рог, а Арматей 46 а Фронтулуй 3 Украинян), интрынд ын сат дин дирекция норд-естикэ, а нимичит инамикул, елиберынд Незавертайловка, фэрэ пьердерь, ын тимп де о орэ», — афлэм де ла ауторий кэрций, каре с-ау базат пе сурсе електрониче де информаре ши пе аминтириле марторилор окуларь.

Ын тимпул елиберэрий сатулуй ау фост каптураць чирка 150 де солдаць ӂермань ши ромынь. Тоатэ лумя, де ла мик ла маре, ку лакримь де букурие ын окь, а ешит пе стрэзиле сатулуй, пентру а ынтымпина елибераторий. Чирка 1800 де сэтень с-ау ынскрис атунч ын рындуриле Арматей Советиче, пентру а алунга фасчиштий де пе пэмынтул ностру. Дежа ын ноаптя де 12 спре 13 априлие, Реӂиментул 810 а примит ордин сэ форцезе рыул Нистру ши сэ асигуре тречеря пе малул опус ал рыулуй алтор унитэць ши формациунь але Арматей 46.

Капитолул деспре елибераря сатулуй есте доар ун фрагмент дин история локалитэций ши окупэ доар кытева паӂинь дин карте. Ын афарэ де дескриеря евениментелор дин примэвара анулуй 1944, ауторий кэрций повестеск ши деспре ероий сатулуй, деспре персоанеле каре шь-ау адус контрибуция ла креаря ши дезволтаря луй, ау луптат ку душманий ши ау ридикат локалитатя дин руине. Картя информязэ чититорул деспре оамений каре пе тимпурь с-ау стабилит ку траюл ын Незавертайловка, деспре секторул економик ши домениул едукацией ши комерцулуй, прекум ши деспре фаптул кэ пуртэторул де драпел ал ероулуй Рэзбоюлуй Чивил Григоре Котовский а фост ориӂинар дин сэтукул верде де ла судул Нистренией.

«Прекум спуня челебрул историк: история есте ун фелинар каре не луминязэ дин трекут. Мулць грешеск, кынд инсистэ кэ история ну инфлуенцязэ вяца ноастрэ, май алес вииторул лумий. Копиий акум сынт мулт май куриошь сэ афле че се ынтымплэ ын интернет, яр история есте перчепутэ де ей ка фиинд ун симплу обьект дин програмул школар, пе каре требуе сэ-л ынсушяскэ доар пентру ноте. Еу консидер кэ история требуе сэ о куноаштем ну нумай пентру а афла «че» ши «кум» а фост, чи пентру ка сэ штим чине сынтем ши кум ва фи вииторул. Деачея апариция ачестей едиций а фост пентру мине ун лукру фоарте импортант. Ын колабораре ку коауторул меу ши експерций дин домениу, ам реушит сэ ынсэилэм ынтре доуэ коперте вяца ачестуй сат питореск ши богат, популат де оамень харничь ши мэринимошь», — а релатат Сергей Чебан, инспираторул идеолоӂик ши спонсорул едицией.

Картя а вэзут лумина типарулуй ын вара анулуй трекут, атунч кынд Незавертайловка а ымплинит 235 де ань. Дар сэтений, ши ну нумай, о май читеск ши о речитеск. Сэтений ый рэмын рекуноскэторь депутатулуй де пе чиркумскрипция са пентру о астфел де атитудине респектуоасэ фацэ де история сатулуй. Мулте локалитэць й-ар путя урма екземплул, пентру кэ ар фи о моштенире де валоаре пентру урмэтоареле ӂенераций. Кэч асеменя едиций ар путя пуне пьедикэ челор каре ынчаркэ сэ транскрие история.

«Мереу мэ стрэдуеск сэ ле ажут оаменилор, май алес челор каре мь-ау акордат ынкредере. Ынцелег кэ ам фэкут мулте ши тинд сэ май реушеск мулте, дар консидер ачастэ едицие есте ун лукру фэрэ де прец, пе каре л-ар путя фи лэсат оаменилор, е чева пентру суфлет, май пресус ка челе трекэтоаре. Идея де а едита о карте мь-а инспират-о Игор Смирнов, примул президент ал РМН, кынд а спус кэ ар фи бине ка фиекаре локалитате нистрянэ сэ айбэ о карте деспре история сатулуй. Грацие спечиалиштилор ын домениу дин районул Слобозия, ам реушит сэ дескрием вяца локуиторилор дин Незавертайловка, ын каре ау трэит емигранць, ши дин Кримея, ши дин Запорожие, дупэ рэзбоаеле русо-турче», — сусцине ауторул.

Апропо, Незавертайловка ну е уникул сат, каре а авут норокул де о карте едитатэ деспре сине. Сергей Чебан а букурат ку ун асеменя кадоу ши локуиторий сателор Коротна, Хлиная ши Красное, ын каре, ла фел, ун капитол апарте ыл окупэ примэвара анулуй 1944.

Лилия Спеян

Фото де аутор