Сэ пэстрэм вие мемория консэтенилор

…ши ау ынчепут кэутэриле

Ангажаций музеулуй ау ридикат документеле нечесаре дин фондуриле музеулуй де историе дин сатул Карагаш, дин бироул де пашапоарте ши реӂиструл де ынреӂистраре а дечеселор дин администрация сатулуй, дате де пе сайт-уриле дин интернет «Подвиг народа» ши «Память народа», аминтирь але фийчилор луй Иван Степанович ши але локуиторилор сатулуй, каре л-ау куноскут персонал. А фост ефектуат ун лукру васт ши минуциос. Ам афлат моменте дин вяца постбеликэ, пашникэ а ветеранулуй ши фамилией луй, деспре боала гря ши дечесул луй пе 6 май 1992, ын ажунул сэрбэторий Марий Викторий. Деспре фаптул, кум пе 9 май 1992 ветераний дин сатул Карагаш, адунаць ла черемоние лынгэ мемориалул осташилор-елибераторь дин сат, ну л-ау гэсит ын рындуриле лор. Чя май прециоасэ информацие а фост деспре каля луй де луптэ, деспре фапта пентру каре осташул а фост декорат ку Ординул Глорией, градул III. Ын 2024 се ымплинеск 110 ань де ла наштеря луй Иван Степанович Иордан. Ын презент 10 непоць ши 12 стрэнепоць ай ветеранулуй трэеск ын сатул натал, Карагаш, континуынд кауза глориоасэ а фамилией Иордан.

Ынтылниря шефей музеулуй Е.А. Рычкова ку фийка луй Иван Степанович Иордан, Лудмила Ивановна Голомоз. 3 май 2023.

Ын уна динтре зилеле кэлдуроасе дин май але анулуй 2023 ын музеу ау фост инвитате фийчиле ветеранулуй, Елена Ивановна Мунтян (Голомоз) ши Лудмила Ивановна Голомоз. Шефа музеулуй Елена Рычкова ле-а адус куноштинцэ информация дин фиша биографикэ а татэлуй лор, креатэ де музеу ын база дателор колектате, ле-а презентат ши копииле фишей де декораре ши ординул де декораре а осташулуй. Ау фост ши лакримь, ши букурие, ши кувинте де рекуноштинцэ. Копия документулуй а фост датэ фийчилор пентру пэстраре ын архива фамилией, яр ориӂиналул а рэмас ын фондул музеулуй.

Се скимбэ ӂенерацииле, дар нескимбатэ рэмыне рекуноштинца фацэ де чей каре ау апэрат Патрия. Руделе ши апропияций ку пиетате пэстрязэ тот че цине де ероисмул стрэмошилор лор-партичипанць ла МРпАП дин аний 1941-1945. Сарчина музеулуй де историе е де а колекта аминтирь, повестирь биографиче, пэстрынду-ле пентру урмашь. Доар ын спателе фиекэруй астфел де документ се афлэ соарта унуй ом, история вьеций сале.

Солдаций дин 41 дин сатул Карагаш

Ын ачя зи ындепэртатэ де варэ, де 22 юние 1941, локуиторий сатулуй Карагаш, ка ши локуиторий уней цэрь мэреце, се окупау де лукрурь обишнуите. Мамеле прегэтяу микул дежун де думиникэ копиилор, фэрэ а бэнуи кэ песте кытева минуте лиништя ши чирипитул пэсэрилор вор фи тулбурате де вуетул бомбардаментелор фасчисте ши ал обузелор кэзынде. Вяца пашникэ, висуриле ши плануриле вор фи диструсе ши штерсе де терибилул кувынт «рэзбой». Дин Карагаш ау плекат пе фронт о мулциме де тинерь ши матурь. Мулць ау кэзут ын лупте, чей май норокошь ау ревенит ын сатул натал. Ачест рэзбой авя проприиле сале леӂь. Ера невое де персеверенцэ, витежие ши сакрифичиу максим. Аша ши ау фост ей, карагашений, едукаць пе векиле традиций але осташилор казачь, осташь ай ачелуй страшник ши сынӂерос рэзбой.

Солдатул дин 41, Иван Степанович Иордан

Ын 1941 ымплинисе 27 де ань. Ындатэ дупэ ынчеперя рэзбоюлуй, ын арматэ а фост рекрутат ун маре груп де локуиторь карагашень. Ла 27 юлие 1941 ероул ностру а фост кемат ла апэраря Патрией де кэтре Комисариатул милитар дин Слобозия. Осташул Арматей Роший, митралиорул Иордан, ын компоненца Реӂиментулуй 1013 де пушкашь ал Дивизией 285 де пушкашь а Фронтулуй 1 Украинян, пе 17 аугуст а фост тримис пе фронт. Умэр ла умэр ку рекруций дин Горкий, Ярославл, Калинин, Иваново ши Вологда с-а авынтат ын прима ши чя май страшникэ луптэ а са консэтянул ностру. Апой ау урмат друмурь греле але рэзбоюлуй, моартя товарэшилор, трей рэнь: 15 октомбрие 1941, 16 мартие 1942, 1 фебруарие 1944.

Ын ноаптя де 7 априлие 1945 дивизия а окупат позиций де апэраре лынгэ орашул Штригау. С-ау дус лупте греле, фасчиштий луптау ку ынвершунаре. Ын тимпул унея динтре бэтэлий дин 16 априлие 1944, осташул а фост контузионат, дар н-а пэрэсит кымпул де луптэ. Ын луптеле дин 7-8 май 1945, ла спарӂеря апэрэрий душманулуй ын зона орашулуй Штригау, осташул Арматей Роший Иордан, ындеплининд ынсэрчинаря командантулуй, а манифестат кураж, инициативэ, витежие, пентру каре, прин ординул дин 20 май1945 ал унитэций №:78/н, а фост декорат ку Ординул Глорией де градул III.

Дин фиша де декораре, дататэ ку 18 май 1945: «Ын луптеле дин 7-8 май 1945, ын тимпул спарӂерий апэрэрий инамиче ын зона орашулуй Штригау, тов. Иордан а дат довадэ де кураж ши инициативэ. Кынд й-а фост трасатэ сарчина де а се апропия ла о дистанцэ микэ де пунктул де фок ал инамикулуй ши де а-л нимичи, ел ку ал сэу камарад ши митралиера с-а тырыт ла о дистанцэ де 100 де метри пынэ ла пунктул де фок ал душманулуй ши лэсынду-л пе товарэшул сэу ла о парте, й-а дат ордин сэ трагэ ын дирекция душманулуй, астфел сустрэгынд атенция инамикулуй, яр ын ачел момент с-а арункат асупра душманулуй ши ын лупта корп ла корп л-а рэнит пе унул, пунынду-й пе фугэ пе чейлалць. Каптурынд митралиера душманулуй, а ынчепут сэ трагэ асупра хитлериштилор каре се ретрэӂяу. Пентру бэрбэция манифестатэ товарэшулуй Иордан и с-а ынмынат Ординул Глорией де градул III», — командантул реӂиментулуй, локотенент-колонелул Алексеев.

Ын май 1945 солдатул Иван Иордан ын компоненца дивизией а партичипат ла операциуня де ла Прага, ынаинтынд ын дирекция Яромерж. Аколо а аузит ноутатя деспре капитуларя деплинэ ши некондиционатэ а Ӂерманией фасчисте. Ла 12 май 1945 Дивизия 285 де пушкашь а фост ретрасэ ын зона орашулуй Ландсхут, унде а пус капэт рэзбоюлуй ши а сфыршит каля де луптэ а луй Иван Степанович. Пе 9 май 1945 ел а фост декорат ку медалия «Пентру Викторие асупра Ӂерманией ын МРпАП дин 1941-1945».

Периоада постбеликэ

Дупэ рэзбой ветеранул а мунчит конструктор ын организация де конструкцие-11, партичипынд ла рестабилиря де дупэ рэзбой а орашулуй Тираспол, ла едификаря блокурилор локативе ын картиерул Балка. Дупэ еширя ла пенсие а лукрат пазник ла пунктул де меканизаре дин колхозул «Грэничерул рошу» дин сатул натал, апой пазник ын бригада де ливэдарь ай совхозулуй «Нистру». Пе 6 май 1992, дупэ о боалэ гря, ветеранул а плекат ла челе вешниче.

Иван Степанович а авут норокул сэ суправьецуяскэ ши сэ ревинэ ла фамилия са, сэ се ынтылняскэ ку руделе ши апропияций, сэ партичипе актив ла рестабилиря де дупэ рэзбой, сэ се букуре де наштеря копиилор ши непоцилор, сэ вадэ наштеря тинерей републичь нистрене.

О алтэ соартэ

О алтэ соартэ ау авут бэеций дин сатул ностру, каре ау плекат пе фронт ын ачел ан ындепэртат, дар, тотодатэ, атыт де апропият ан 41, каре шь-ау дат вяца пентру либертатя ши индепенденца Патрией сале.

А.Д. Горобченко а кэзут пе 14 априлие 1943 ши а фост ынхумат ла стация Славянская дин реӂиуня Краснодар, З.И. Бардыш а кэзут ын юние 1943 ши а фост ынмормынтат ын сатул Плоски (Украина). Пе 3 мартие 1942 а мурит Г.Е. Ситченко, ел ышь дуче сомнул вешник ын орашул Изюм. Яр ын пэмынтул дин реӂиуня Киев а рэмас пе вечь П.И.Терновский, кэзут ын аугуст 1941. Ын ачелашь ан 1941 ын дечембрие с-а пьердут фэрэ де весте осташул А.Н. Чебан, яр алт локуитор ал Карагашулуй, М.М. Чичик, а кэзут ла 6 аугуст 1941.

Монументул осташилор елибераторь дин с. Карагаш

Май мулт де жумэтате дин локуиторий сатулуй Карагаш, кемаць ла сервичиу ын термен ынаинте де рэзбой ши мобилизаць пе фронт ла ынчепутул рэзбоюлуй, каре ау пус пьепт фярей фасчисте ын 1941, ау мурит. Музеул де историе а сатулуй Карагаш пэстрязэ ку грижэ скрисориле солдацилор де пе фронт, ынгэлбените де тимп, информэриле деспре дечес, дипломеле ши декорацииле, аминтириле, документеле ориӂинале, фотографииле, лукруриле персонале але осташилор рэзбоюлуй дин 1941-1945, ориӂинарь ши локуиторь ай сатулуй.

Де пе фотографий не привеск тинерь ку феце веселе, сериоасе, тристе ши ынгындурате. Ын окий лор е сперанцэ ши крединцэ кэ фаптеле лор, греутэциле супортате ши суферинцеле пе каре ле-ау ындурат н-ау фост задарниче. Феце диферите, дестине диферите, дар тоць ей, каре ау трекут прин фокул рэзбоюлуй ши ау ынвинс фасчисмул, сынт пентру ной ун екземплу де служире Патрией. Ау луптат куражос пе фронтуриле МРпАП консэтений ноштри. Меморие вешникэ ши рекуноштинцэ фэрэ марӂинь лор пентру паче, либертате ши посибилитатя де а трэи ши а не креште копиий пе пэмынтул натал, пэмынтул стрэмошилор ноштри.

Елена Рычкова, шефа музеулуй де историе дин с. Карагаш

Ын фото:

Иван Степанович Иордан (ын рындул дой примул дин стынга, ын пэлэрие) принтре консэтений ветерань. 9 май 1987, с. Карагаш.