Ей меритэ аплаузеле ноастре!

Ын анул курент ам маркат чя де-а 79 аниверсаре а Марий Викторий. Мажоритатя нистренилор ау ешит пе стрэзиле локалитэций сале ку портретеле стрэмошилор, каре ау луптат пентру либертатя ши лиништя ноастрэ. 

Ла «Реӂиментул немуритор» с-ау алэтурат ши елевий школий дин сатул Попенки, районул Рыбница. Уний ау пуртат портретеле бунеилор сэй, история кэрора о куноск де ла мембрий фамилией лор, алций — але ветеранилор консэтень, деспре каре ау афлат де ла руделе ачестора ши де ла шкоалэ.

Де екземплу, Александра Кожокарь, елева класей а 9-а, сусцине кэ се мындреште мулт кэ принтре партичипанций ла апэраря Патрией ау фост ши консэтений ей. Деспре соарта лор а афлат де ла персоанеле каре ау аузит повестя де ла ероий евениментулуй, пе кынд ачештя ерау ынкэ ын вяцэ.

«Деспре ветеранул де рэзбой Николае Иванович Постолатий, каре, ку пэрере де рэу, дежа 19 ань ну май есте принтре ной, ам афлат де ла даскэлий мей де шкоалэ ши де ла уний консэтень каре л-ау куноскут персонал. Думнялуй абя ымплинисе 19 ань, кынд а фост кемат ла рэзбой. А фост рэнит, ынсэ дупэ ун тратамент де скуртэ дуратэ с-а алэтурат ла товарэший де луптэ. Ын луна дечембрие 1944 а диструс о митралиерэ инамикэ. Ын ачя луптэ инегалэ ку фасчиштий тынэрул осташ а фост грав рэнит. А фост интернат ла спитал. Ку пэрере де рэу, медичий н-ау путут сэ-й салвезе пичорул. Дупэ рэзбой а абсолвит шкоала педагоӂикэ дин орашул Орхей ши, пынэ ла сфыршитул вьеций, а активат ын калитате де ынвэцэтор, ажунгынд ши директор де шкоалэ. Ла лекцииле де историе думнялуй ышь ымпэртэшя куноштинцеле, акумулате атыт дин кэрць, кыт ши дин проприя експериенцэ. Яр ла сфыршитул фиекэрей лекций ышь ындемна дисчиполий сэ фие оменошь, сэ-шь юбяскэ Патрия ши сэ пэстрезе пачя, каре а фост кыштигатэ ку ун прец мажор», — а менционат елева.

Ын ажун де Зиуа Викторией Александра Кожухарь ый поменеште ши пе соций Татиана Андреевна ши Юрие Николаевич Токарев, каре ау лэсат ши ей о урмэ ын история Марелуй Рэзбой пентру Апэраря Патрией. Повестя ачестуй куплу де ветерань рэмыне вие пынэ ын презент даторитэ фечорулуй Александру, каре есте астэзь ун ом де оноаре ын сатул Попенки.

«Юрие Николаевич, нэскут ын сатул ностру, дупэ абсолвиря школий натале, а студият ла о институцие спечиализатэ милитарэ дин орашул Ярославл, май тырзиу, девенинд командант ал плутонулуй де митралиере дин Реӂиментул 173 ал Арматей Роший. А фост кемат пе фронт кяр дин примеле зиле але рэзбоюлуй. Сэ лупте, ынсэ, й-а фост сортит пуцин, кэч дин луна юлие 1941 ши пынэ ын априлие 1945 с-а афлат ынтр-ун лагэр де призониерь дин Ӂермания. Дар, ын скурт тимп, а реушит сэ симтэ дин плин греутэциле рэзбоюлуй. Дупэ елибераре, дин априлие пынэ ын ноембрие 1945, с-а афлат пе кымпул де луптэ. Дупэ рэзбой а студият ла Институтул Педагоӂик дин Тираспол, апой, пе паркурсул а чирка 30 де ань, а лукрат ын шкоала дин Попенки.

Татиана Андреевна Токарева деспре ынчепутул рэзбоюлуй а афлат ла вырста де доар 19 ань, кынд а фост евакуатэ дин сатул Колбасна, районул Рыбница, ын Ташкент. Ынчепынд ку луна юлие 1942, с-а ангажат ын калитате де сорэ медикалэ ла ун спитал милитар де кымп дин реӂиуня Ростов. Дупэ рэзбой, пынэ ла вырста де пенсионаре, а лукрат ынвэцэтоаре де класе примаре. Пе лынгэ титлул де «Ветеран ал рэзбоюлуй», Татиана Александровна ыл децине ши пе чел де «Ветеран ал мунчий». Ветераний ноштри ау партичипат ла Маря Викторие ши ла ридикаря цэрий дин руине. Май тырзиу, пе паркурсул а зечь де ань, ау едукат ӂенерация ын крештере. Тот че ау фэкут ей пе паркурсул вьеций, а фост о даторие сфынтэ, фэрэ ка сэ фие аплаудаць пентру стрэдуинцеле лор!», — не асигурэ Александра Кожукарь.

Принтре моштениторий Викторией дин сатул Попенки есте ши Елина Маурер. Елина се мындреште мулт кэ принтре ветераний де рэзбой а фост ши стрэбунелул ей, деспре куражул кэруя а аузит де ненумэрате орь де ла буней ши пэринць.

«Деспре орориле рэзбоюлуй пэринций ноштри ау афлат де ла ай сэй пэринць. Мама мь-а спус кэ повестя бунелулуй ей ну есте уна баналэ, чи о историе деспре суправьецуире, даторитэ мэринимией ши приетенией оменешть. Стрэбунелул меу, Михаил Сагамонович Асатриянов, а фост кемат ын Армата Советикэ пе кынд локуя ын Ӂеорӂия наталэ. Ынтотдяуна шь-а аминтит ку о кэлдурэ деосебитэ деспре фрэция динтре товарэший сэй де луптэ, де диферите етний ши конфесиунь релиӂиоасе. Сентименте деосебите симця кынд ышь адучя аминте де командантул групулуй лор де танкишть, каре ера дин Украина.

С-а ынтымплат аша кэ путяу сэ пярэ тоць патру, чей каре се афлау ын танкул бомбардат де инамичь. Ау скэпат ку вяца доар даторитэ приетенией динтре ей. Стрэбунелул а фост скос кяр де командантул сэу дин танкул инчендият. Ын урма ачелей експлозий, а авут о комоцие черебралэ компликатэ, каре й-а провокат дурерь пе паркурсул ынтреӂий вьець, дар каре ну й-а ынкуркат сэ ынфиинцезе о фамилие ши сэ лукрезе интенс ын фолосул цэрий. Ел ну а локуит ын Попенки, чи ын сатул вечин — Мокра. Тот де ла пэринць ам афлат кэ а рэмас ын ачест сат ынтымплэтор. Дивизия лор де танкурь а партичипат ла елибераря де суб жугул фасчист ал реӂиуний ноастре. Май тырзиу а партичипат ши ла елибераря Еуропей.

Дупэ рэзбой, стрэбунелул меу, кондукынд танкул, а фост кемат сэ ынсоцяскэ екипаментул милитар, каре а фост ретурнат де пе фронт ын унитэциле милитаре, пе каля фератэ, че тречя прин сатул Вэрэнкэу, районул Рыбница. Прешединтеле колхозулуй дин сатул Мокра, афлынд деспре танкиштий де ла стация Вэрэнкэу, а мерс ла ей сэ чарэ ажутор ла култиваря теренурилор агриколе. Трактоареле дин колхоз ерау пе шениле, пе каре пуцинь ерау капабиль сэ ле кондукэ. Ын скимб, чей каре кондучяу танкул се дескуркау ушор ши ку машиниле агриколе. Астфел, трекынд де ла кондучеря танкулуй ла чя а тракторулуй, стрэмошул меу ӂеорӂиян а рэмас ын Мокра пентру тотдяуна, аколо с-а ындрэгостит ши с-а кэсэторит ку о молдовянкэ пе нуме Еудокия, ку каре ау креат о фамилие интернационалэ, дин каре фак парте ши еу», — а мэртурисит Елина.

Деспре ероисмул стрэбунелулуй, ветеран ал рэзбоюлуй, а афлат де ла пэринций сэй ши Илие Паскар, елев ын класа а 7-я. Ел ышь аминтеште де ероул фамилией сале ку евлавие ши есте гата сэ повестяскэ деспре ел ынконтинуу:

«Стрэбунелул меу, Михаил Захарович Бурдило, а плекат ла рэзбой ла вырста де доуэзечь де ань, ла ынчепут ка солдат де инфантерие, дупэ курсуриле спечиале — ка меканик кондуктор де танк Т-34. Мама мь-а спус кэ бунелул Михаил а фост рэнит де доуэ орь ын луптэ, дар ындатэ че ышь виндека рэниле, се ынторчя пе фронт. Ымпреунэ ку товарэший сэй а ажунс пынэ ла Берлин. Ын фиекаре ан де 9 Май, мэ алиниез ын рындуриле «Реӂиментулуй немуритор», цинынд ын мынь портретул стрэбунелулуй Михаил Захарович Бурдило, деши ын тэчере, дар дин тот суфлетул мэ мындреск ку ел. Ку регрет, еу ну л-ам принс ын вяцэ. Дар сынт ынкрединцат кэ а фост ун ОМ принтре оамень. Промит, кэ н-ам сэ лас уйтэрий нумеле луй ничодатэ. Нимень ну есте уйтат, нимик ну се уйтэ!»

Лилия Спеян