Примэвара анулуй 1944

Елибераря Нистренией де суб окупация фасчистэ есте уна динтре челе май импортанте паӂинь але историей цинутулуй ностру. Ын примэвара анулуй 1944, Армата Рошие, ын тимпул уней офенсиве де амплоаре, а ажунс ла Нистру ши а форцат армателе вермахтулуй ши алияций сэй сэ се ретрагэ спре вест. Ка урмаре, а фост елиминат системул административ де окупацие ал аша-нумитей губерний «Транснистрия», каре а екзистат дин аугуст 1941 пынэ ын априлие 1944. Ачастэ периоадэ а рэмас ын историе ка уна де нимичире етникэ, стрэмутэрь форцате, мункэ форцатэ ши прэдаре а популацией.

Чя май маре парте а териториулуй Нистренией а фост елибератэ ын урма операциунилор де офенсивэ Уман-Ботошань (5 мартие — 17 априлие 1944) ши Одеса (26 мартие — 14 априлие 1944). Еле, ла рындул лор, ау фост компоненте але уней май марь операциунь стратеӂиче — Нипру-Карпаць (24 дечембрие 1943 — 17 априлие 1944) де елибераре а Украиней де пе малул дрепт.

Деч, деспре кум а фост елибератэ Нистрения зи де зи, 80 де ань ын урмэ.

18 мартие 1944

Пе 6 фебруарие 1944, деташаментул де партизань а луй Яков Мухин, комисарул секцией де черчеташь ал Фронтулуй Транскауказиян, каре авя сарчина де а ынаинта спре Нистру, а порнит ынтр-ун райд милитар дин Полесие. Тимп де о лунэ ши жумэтате групул а мерс прин пэдуриле ши сателе дин реӂуниле Житомир, Ровно, Тернопол ши Винница дин Украина, атрэгынд ын рындуриле сале зечь де волунтарь. Партизаний ау колектат информаций деспре мишкэриле вермахтулуй ши ау организат акциунь де саботаж пе скарэ ларгэ. Дежа пе 10 мартие субунитэциле фронтулуй ау елиберат орашул Уман, яр пе 17 мартие ау ажунс пе малуриле Ниструлуй ын реӂиуня орашулуй Ямпол. Пе 18 мартие, ла 22:45, деташаментул де партизань ал луй Яков Мухин (апроксиматив 100 де солдаць кэларе) а интрат ын сатул Окница дин районул Каменка. Дин ачест момент а ынчепут елибераря локалитэцилор нистрене.

19 мартие 1944

Ын сатул Окница Яков Мухин дечиде сэ мяргэ спре суд, де-а лунгул Ниструлуй прин сатул Кузмин пынэ ын Каменка. Ла марӂиня сатулуй а авут лок ун митинг. Ла ора 21:00, групул де луптэ а трекут пе малул дрепт, ефектуынд ун райд де сукчес асупра пикетулуй ромынеск дин сатул Черлина. Ынтре тимп, де ла Каменка а ревенит ун груп де рекуноаштере, каре а адус вестя кэ тоць хитлериштий се афлэ ын сателе Подойма ши Подоймица. Ын ачеяшь зи, немций, темынду-се кэ се апропие Армата Рошие, ау ымпушкат ын Рыбница 262 де призониерь политичь.

20 мартие 1944

Партизаний луй Мухин ау интрат ын Каменка ши ау афлат кэ ла марӂиня чентрулуй районал ерау апроксиматив 10 мий де тоне де продусе ши фураже колектате де инвадаторь пентру а фи експедияте спре вест. Марфа аштепта ла стация Каменка-Днестровск. Мухин а дечис сэ интерчептезе ынкэркэтура.

21 мартие 1944

Партизаний ау прелуат контролул асупра стацией ши ау инсталат ун аванпост ла марӂиня Подоймицей. Немций ау фэкут прима ынчеркаре де а рекучери гара ши депозителе де алименте. Ын ачест момент, Армата Рошие се афла ла 30 де километри ла норд ши вест де Каменка. Унитэциле Арматей а 4-а де гардэ ши Арматей а 5-я де танкурь де гардэ ау примит ордин сэ каптурезе ши сэ менцинэ ку орьче прец капуриле де под де пе малул дрепт ал Ниструлуй. Картиерул Ӂенерал ал Командаментулуй Супрем а дат инструкциунь де а ынаинта спре граница де стат а УРСС ши сэ фие елиберат орашул Кишинэу, деши планул инициал ал операциуний Уман преведя доар еширя спре Нистру.

Дрепт урмаре, Фронтул 2 Украинян обцинусе форма унуй арк: фланкул сэу дрепт ынаинта май репеде декыт се ретрэӂяу хитлериштий ши дежа конструя трекэтоаре пе Нистру, ын тимп че чел стынг се мишка май ынчет ши ера ситуат ла 180 км спре ест, ын апропиеря орашулуй Первомайск. Май ла суд ынаинтау армателе де инфантерие але Фронтулуй 3 Украинян ал марешалулуй Родион Малиновский. Ын ачест семиинел динтре Буг ши Нистру се афлау армателе а 8-а ши а 6-а але вермахтулуй, каре ау ынчепут сэ се ретрагэ спре вест. Сарчина лор принчипалэ а фост сэ менцинэ линииле де кале фератэ пентру редистрибуиря комодэ ши рапидэ а трупелор ши армелор. Атунч Картиерул Ӂенерал а дечис сэ ынчеркуяскэ ши сэ мыне ачесте армате ӂермане спре Маря Нягрэ.

22 мартие 1944

Ал дойля атак ӂерман асупра стацией феровиаре. Ла ора 12:00 немций ау ынчеркат сэ пэтрундэ ын Каменка, дар ау фост алунгаць де фокул аванпостулуй. Мухин а дечис сэ менцинэ стация ку продусе алиментаре пынэ ла сосиря арматей регулате.

Ын ачастэ зи, марешалул Иван Конев, командантул Фронтулуй 2 Украинян, а ордонат Арматей а 5-я де танкурь де гардэ, каре окупа позиций лынгэ Кошница Маре, Вилшанка ши ын зона Кодыма, сэ се ынтоаркэ спре суд ши сэ ынаинтезе де-а лунгул Ниструлуй спре Тираспол. Дупэ кум с-а менционат дежа, еширя Арматей Роший спре Нистру а форцат командаментул Арматей а 8-а ӂермане сэ ретрагэ трупеле дин аркул формат, пентру а евита ынчеркуиря. Конев а дечис сэ окупе стацииле де жонкциуне ши сэ блокезе кэиле де ретраӂере але ӂерманилор, ордонынд окупаря Рыбницей пынэ пе 23 мартие. Командантул корпулуй, ӂенералул локотенент Иван Кириченко, а дечис сэ се муте ла Рыбница прин Каменка. Ла ора 18:00, о бригадэ форматэ дин доуэ тунурь аутопропулсате ши патру танкурь ау порнит сэ аките сарчина ши ла ора 22:00 с-а кончентрат ын сатул Хрушка, районул Каменка.

23 мартие 1944

Ла ора 7:30, бригада 25 де танкурь суб командаментул локотенент-колонелулуй Иван Мишченко с-а мутат дин сатул Хрушка ла Каменка. О орэ май тырзиу, колоана а ажунс ын сатул Кузмин. Доуэзечь де минуте май тырзиу а ынчепут ун путерник атак де инфантерие ӂерманэ асупра гэрий Каменка-Днестровск. О компание де солдаць инамичь а доборыт ун аванпост партизан ши а каптурат дин ноу депозителе ку продусе. Ӂерманий интенционау сэ ле нимичяскэ, ка еле сэ ну нимеряскэ ын мыниле осташилор роший. Партизаний, сприжиниць де ун сингур танк, ау лансат ун контраатак. Дупэ о скуртэ луптэ, ӂерманий с-ау ретрас спре Подойма. Дупэ че инчендиул де ла стацие а фост стинс, а ынчепут ынаинтаря спре Подойма ши Подоймица. Ла ора 14:00 бригада ера дежа ын Подоймица. Ун груп маре де инфантерие инамикэ а фуӂит ын паникэ ын дирекция Рашковулуй. Урмэринд инамикул, танкуриле луй Мишченко, ку сприжинул партизанилор луй Мухин, ау луптат ын сатул Рашков, елиберынду-л. Ла ора 18:30 а ынчепут бэтэлия пентру сатул Катериновка, каре а фост елиберат пынэ ла ора 21:00.

(Ва урма)

А прегэтит Валерия Албу